spatium

spatium

spatium, iī, n. (zu Wz. *spe(i) –, sich ausdehnen; vgl. altind. sphāyati, nimmt zu, ahd. spuot, das Gelingen, spuon, von statten gehen, gelingen), der Raum, als Ausdehnung nach Länge u. Breite, I) eig. (u. bildl.): A) im allg.: spatia locorum, Caes.: caeli spatium, Verg., totum caeli sp., Lucr.: reliquum spatium, quā flumen intermittit, mons continet, Caes.: spatium non est agitandi (equos), Nep.: iam tamen ad impetum capiendum, equiti utique, modicum erat spatium, Liv.: laxum spatium res magna desiderat, Sen.: nam quo squamigeri poterunt procedere tandem, ni spatium dediderint latices? Lucr.: protinus certe recesserunt spatio libero dato, Curt. – B) insbes., der bestimmt zwischen zwei Gegenständen gedachte Raum, 1) die Weite, u. zwar: a) die Weite = der Zwischenraum, die Entfernung, paribus spatiis intermissae trabes, gleichweit abstehende B., Caes.: aequo fere spatio ab castris utrisque abesse, Caes.: ab tanto spatio, in so großer Entfernung, Caes.: neve spatium viae te terreat, accipe currus, die Weite, Ov. – b) die Weite = der Umfang, die Größe, Länge, victi hostis, Ov.: oris et colli, Ov.: spatium admirabile rhombi, eine wunderbar große Butte, Iuven.: quod sit homini spatium a vestigio ad verticem, id esse passis manibus inter longissimos digitos, Länge, Plin.: trahere aures in spatium, in die Länge, Ov.: fugit in spatium, flieht geradeaus, sucht das Weite (Ggstz. redit in gyrum), Ov. – 2) die Strecke, die jmd. zu durchgehen, zu durchlaufen hat, a) übh., die Strecke, Wegstrecke, Bahn, longum sp. itineris, Caes.: duûm milium sp., Caes.: ingens die uno cursu emetiens spatium, Liv.: dimidium fere spatium confecerat, cum etc., Nep.: incredibili celeritate magno spatio paucis diebus confecto, Caes.: nec lapis spatium evasit totum, Ov.: eadem spatia quinque stellae conficiunt, Cic. – profunda altitudo nullis inquirentium spatiis penetrabilis, v.d. Maßleine am Senkbeil, Tac. – b) die Bahn der Wettrennenden, α) die zurückzulegende Strecke, der Umlauf, singulos missus a septenis spatiis ad quina corripuit, Suet.: cum septimo spatio palmae appropinquant, Sen.: septem spatiis circo meruere coronam, Sen.: spatia corripere, den Lauf beschleunigen Verg.: ebenso addere in spatia, Lauf an Lauf fügen, Verg. – bildl., quasi decurso spatio, Cic.: aetatis od. vitae spatium decurrere, den Lebenslauf vollenden, Plaut. u. Ov.: mea quem spatiis propioribus aetas insequitur, der mir an Alter näher kommt, Verg. – β) die ganze Bahn, Rennbahn (griech. στάδιον), sp. declivis Olympi, Ov.: nobiles equos cursus et spatia probant, Tac. dial. – bildl., deflexit iam aliquantulum de spatio curriculoque consuetudo maiorum, ist aus ihrer Bahn u. ihrem Geleise gewichen, Cic. – c) der Spaziergang, α) als Strecke, der Gang, duobus spatiis tribusve factis, Cic.: ut in extremis spatiis subsultim decurreret, Suet. – β) als Ort, der Spazierplatz, Gang, spatia silvestria, Cic.: spatia Academiae, Cic.: spatia communia, Cic. – II) übtr., v. der Zeit, A) im allg.: a) der Zeitabschnitt, Zeitraum, die Zeit, tempore ac spatio, Tac.: spatia omnis temporis non numero dierum sed noctium finiunt, Caes.: sp. praeteriti temporis, Cic.: annuum, Cic.: dierum triginta, Cic.: tam longo spatio, Cic.: spatio brevi, Hor.: in brevi spatio, Ter.: hoc interim spatio, in dieser Zwischenzeit, Cic.: post sexagesimum vitae spatium, nach dem 60. Jahre, Plin.: mori iussis non amplius quam horarum spatium dedit, Suet. – b) emphatisch, die Dauer, Länge der Zeit, spatio pugnae defatigati, durch die Dauer des K., Caes.: arbor spatio durata, durch die Länge der Zeit, Ov.: spatia annorum (die Länge der Jahre) lenibunt vulnera nostra, Prop. – B) insbes.: 1) die für eine Tätigkeit usw. bestimmte Zeit, Frist, Muße, Gelegenheit, nisi tempus et spatium datum sit, Cic.: pugnae spatium dare, eine Pause im K. eintreten lassen, Curt.: spatium animo dare, sich Zeit zur Überlegung gönnen, Curt.: irae spatium dare, dem Zorne Raum geben (= den Z. austoben, verrauchen lassen), Liv. u. Sen.: irae spatium et consilio tempus dare, Liv.: daret malorum paenitentiae, daret bonorum consensui spatium, er möchte den Schlechten Zeit zur Reue, den Guten Zeit zur Vereinigung geben, Tac.: quom prius quam intereo spatium ulciscendi danunt (= dant), Pacuv. fr.: ut spatium pila in hostes coniciendi non daretur, Caes.: si mihi aliquid spatii ad scribendum darent, Cic.: neque, ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, gestattete die Zeit, Ter.: spatium habere ad dicendum, Cic.: spatio sumpto, Liv.: spatium sumamus ad cogitandum, Cic.: spatio ad colloquendum sumpto, Liv.: sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes.: ne properes, ora; spatium pro munere posco, Ov. – 2) das metrische od. rhetor. Zeitmaß, Cic. or. 193. Quint. 1, 5, 18 u.a.


http://www.zeno.org/Georges-1913. 1806–1895.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Schlagen Sie auch in anderen Wörterbüchern nach:

  • Spatĭum — (lat.), 1) der Raum, Zwischenraum, Frist. S. deliberandi, s.u. Beneficium deliberandi; 2) s. Spatien; 3) in der Notenschrift der Raum zwischen zwei Notenlinien …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Spatĭum — (lat.), Raum, Zwischenraum; auch soviel wie Frist, z. B. S. deliberandi, Bedenkzeit. – In der Buchdruckerei heißen Spatien die dünnen Ausschließungen, die den Zwischenraum zwischen den Wörtern bilden und zur Erzielung einer gleichmäßigen Breite… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Spatium — Spatĭum (lat.), Raum, Zwischenraum; Spatĭen, im Buchdruck die dünnsten Bleikörper zum Ausfüllen der Räume zwischen den Wörtern (s. Ausschließen); daher spationieren (spati[in]ieren), sperren; spatiös, geräumig …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Spatium — Spatium, lat., Raum, Zwischenraum, Zeitraum; in der Buchdruckerei, Schriftstückchen ohne Figur und niedriger als der Buchstabe, womit der Setzer die kleinen Zwischenräume ausfüllt; spatiös, geräumig, weitläufig …   Herders Conversations-Lexikon

  • spatium — index magnitude, space Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • spatium — лат. [спа/циум] spazio ит. [спа/цио] промежуток между двумя линиями нотоносца …   Словарь иностранных музыкальных терминов

  • Spatium — Spatien Das Spatium (lat. für „Zwischenraum“, Pl.: Spatien) ist in der Typografie ein nicht druckendes Blindmaterial im Bleisatz und ermöglicht das Erweitern (Spationieren) der Wort und Zeichenabstände im Handsatz. Spatien sind anderthalb Punkt… …   Deutsch Wikipedia

  • Spatium — Spa|ti|um 〈[ tsjum] n.; s, ti|en; Typ.〉 Zwischenraum (zw. den Druckbuchstaben) [lat., „Strecke, Weite, Zwischenraum“] * * * Spa|ti|um [ʃp…, sp…], das; s, …ien [lat. spatium = Zwischenraum] (Druckw.): 1. (bes. zwischen Wörtern, nach Satzzeichen… …   Universal-Lexikon

  • Spatium — Spa̱tium [aus lat. spatium, Gen.: spatii = Raum; Weite; Zwischenraum] s; s, ...tien [...ien], in fachspr. Fügungen: s; , ...tia: Zwischenraum, Raum zwischen zwei benachbarten Gebilden (z. B. Organen) oder Lücke im Gefüge eines Gebildes (Anat.).… …   Das Wörterbuch medizinischer Fachausdrücke

  • Spatium — A spatium is a space in anatomy. They are often landmarks to find other important structures. Examples include:*Axillary space *Retropharyngeal space *Retropubic space *Epidural space *Subdural space *Subarachnoid space *Retroperitoneal space… …   Wikipedia

  • Spatium — Spa|ti|um das; s, ...ien [...i̯ən] <aus lat. spatium »(Zwischen)raum, Weite«>: 1. [Zwischen]raum (z. B. zwischen Notenlinien). 2. dünnes Ausschlussstück (Druckw.) …   Das große Fremdwörterbuch

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”