experior

experior

ex-perior, pertus sum, īrī (vgl. perītus, perīculum, comperīre, griech. πειραν), durch angestellte Versuche sich Erfahrung in etw. verschaffen, -etw. in Erfahrung bringen, I) = versuchen, probieren, A) = πειράν τινος λαμβάνω, die Beschaffenheit, Kraft, Leistung, Wirkung von etw. versuchen, erproben, mit etw. od. jmd. einen Versuch-, eine Probe anstellen, etw. prüfen, untersuchen, jmd. auf die Probe stellen, 1) im allg.: α) m. Acc.: vim veneni in servo, Cic.; vgl. venenum in haedo, Suet.: si iugulum perspicere non possum, omnia pertento, omnia experior, Plin. ep.: cervi cornua ad arbores subinde experientes, Plin.: alqd experiundum accipere, auf Probe erhalten, ICt.: boves, equos dare experiundos, auf Probe geben, ICt. – in quo totas vires suas eloquentia experiretur, Quint.: iudicium discipulorum exp., Quint.: quadringenta septuaginta milia annorum in periclitandis experiendisque pueris Babylonios posuisse, auf Versuche u. Proben mit Knaben verwendet, Cic. – alcis amorem, taciturnitatem, auf die Probe stellen, Cic.: amicos, Cic.: grammaticos quaestionibus, ihnen auf den Zahn fühlen, Suet. – β) refl.: se exp. alqā re, sich in etw. versuchen, se heroo (versu), Plin. ep. 7, 4, 3: variis se studiorum generibus, Plin. ep. 9, 29, 1: se in foro, Quint. 12, 11, 16. – γ) m. folg. indirektem Fragesatz: manu, quā parte is tumor maxime cedat, Cels.: in hoc natura, quid efficere possit, videtur experta, Nep.: vi, an cutis sequatur, Cels.: num tempora astringantur, et an sudor aliquis oriatur, Cels. – expertique simul, si tela artusque sequantur, Val. Flacc. – 2) insbes.: a) im feindl. Sinne, es mit jmd. versuchen, mit jmd. anbinden, sich mit jmd. messen, sowohl α) im Kampfe, Wettstreit, exp. Romanos, Nep. – refl., ipsi duces comminus invicem experti, Flor.: si iterum experiri velint, se iterum paratum decertare, Caes. – m. folg. indir. Fragesatz, vis ergo inter nos quid possit uterque experiamur, Verg. – v. Lebl., (amor) maritumis moribus mecum experitur; ita meum frangit amantem animum, sie streitet (verfährt) mit mir wie das Meer, Plaut. cist. 221 sq. – als β) im Rechtsstreit, mit jmd. rechten, gegen jmd. gerichtlich verfahren, cum alqo, Cic. u. ICt.: gravi iudicio, Cic.: aut intra parietes aut summo iure, Cic.: de tantis iniuriis exp., Cic.: ad od. apud iudicem, ICt. – b) von Musikern, Probe halten, probieren, Flor. 4, 2, 2.

B) das Gelingen von etw. versuchen, mit Hoffnung auf einigen Erfolg etw. versuchen, es od. sein Glück mit etw. versuchen, mit etw. die Probe-, den Versuch machen, etw. versuchsweise unternehmen, mit Hoffnung auf einigen Erfolg von etw. Gebrauch machen, -etw. anwenden, etw. geltend machen, es auf etw. ankommen lassen, etw. wagen, aufs Spiel setzen, 1) im allg.: α) m. Acc.: qui desperatione debilitati experiri id nolent, quod se assequi posse diffidant, Cic.: cum vix fides esset, rem ullo modo successuram, ideoque ne experiri quidem auderet, Cic. – sese omnia de pace expertum, alle Mittel versucht, Caes. – rei eventum experiri, Caes.: omnia priusquam etc., Ter. u. Caes.: ultima, das Äußerste wagen, das äußerste Mittel anwenden, Cels.; verb. ultima audere atque experiri, Liv.: extrema omnia, Sall.: satius est anceps auxilium esperiri quam nullum, Cels.: auxilium extremum, Caes. – spem oblatam, Liv.: libertatem, Gebrauch machen von usw., Sall.: licentiam vocis et linguae, sich erlauben, Liv.: praesentem fortunam, die Gunst des Augenblicks benutzen, genießen, Quint. – sua propria mala bonaque, geltend machen, Liv. – imperium, aufs Spiel setzen, Liv. – m. leb. Objj., vin me experiri, es mit mir versuchen, meine Dienste in Anspruch nehmen, Plaut.: so auch hanc experiamur, Ter. – β) m. folg. Infin.: beneficium ei reddere, Ter.: quae sunt tradita... experiar dicere, Quint. – γ) m. folg. ut u. Konj.: nunc, si vel periculose experiundum erit, experiar certe, ut hinc avolem, Cic. ad Att. 9, 10, 3: primum experiri voluit, ut sine armis propinquum ad officium reduceret, Nep. Dat. 2, 3. – 2) insbes.: a) als gerichtl. t. t.: α) exp. ius, vor Gericht sein Recht geltend machen, Cic. u. ICt.; vgl. hanc esse speciem libertatis, si omnibus, quod quisque vellet, legibus experiri liceret, Nep. – β) exp. iudicium populi Romani, es auf die Entscheidung des röm. Volkes ankommen lassen, Liv. 3, 56, 10. – b) als mediz. t. t., mit Hoffnung auf Erfolg irgend ein Mittel anwenden, nehmen, ubi aliquid non respondet... experiri aliud atque aliud, Cels.: post febrem exp. balneum et vinum, Cels.: neque in omni aetate neque in omni vitio id experiendum est, Cels.

II) = εἰς πειράν τινος ερχομαι, aus Erfahrung (aus der Praxis) Kenntnis von etw. od. jmd. erlangen, etw. od. jmd. (aus Erfahrung) kennen lernen, etw. od. jmd. erproben, etw. (aus Erfahrung) finden, sehen, erfahren, erleben, 1) im allg.: α) m. Acc.: id adeo experiri licet, Sall.: omnia quae dico expertus in nobis, Cic.: animum (Gesinnung) alcis, Curt.: meas noveram vires, nondum expertus tuas, Curt.: Turnum experiatur in armis, Verg. – u. m. dopp. Acc.: illam (terram) colendo et facilem pecori et patientem vomeris, Verg.: parum salubrem valetudini suae urbem hieme, Suet.: alqm fortem inimicum, Nep.: illos graves superbos in rebus secundis, Liv.: deos constanter inimicos, Ov. – β) m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin.: iam antea expertus sum parum fidei miseris esse, Sall.: expertus sum prodesse, Quint.: experti (id genus tegumenti) nullo telo neque tormento traici posse, Caes.: expertus iuvenem praelongos habuisse sermones, Quint. – γ) m. folg. ut u. Konj., equidem in me ipso saepissime experior, ut exalbescam in principiis dicendi, Cic. de or. 1, 121. – δ) mit folg. indirektem Fragesatz: experiri libet, quantum audeatis, Liv.: experiri voluit, verum falsumne esset relatum, Nep.: ut experiremur, utrumne vino gravatus effudisset illa, an etc., Curt.: volui experiri, an scires consulem agere, Val. Max.: ut experirentur, an viveret, Plin. ep. – ε) absol.: de me experior, ich erfahre, ich nehme es an mir ab, Cic.: usus reapse experiundo edocet, Pacuv. fr.: experiendo magis, quam discendo cognovi, Cic.: ut frequenter experti sumus, Quint.: crede experto, Sil.: experto credite, Verg. u. Ov.: si iuvat expertis credere, Ov.: experti scire debemus, Cic.: ut experti tradidere, Mela. – 2) insbes., erfahren = empfinden, a) etw. Angenehmes: indulgentiam dominorum, ICt.: meliorem dominum, erhalten, ICt. – b) etwas Unangenehmes erfahren, erleiden, zu ertragen haben, nondum alteram fortunam expertus, noch unberührt vom Wechsel des Schicksals, Liv.: per tot successus ter nec amplius adversum casum expertus, Suet.: graves et periculosas valetudines per omnem vitam aliquot expertus est, Suet.: servitutem alterius, iura patronorum graviora, ICt.: pericula, ICt. – / Akt. Nbf. experiamus, Capit. Gord. 11, 7: experiero, Varro LL. 8, 24 codd. (Müller expediero). – Parag. Infin. experirier, Plaut. truc. 753. Ter. Phorm. 589. – experior passiv nach Prisc. 8, 15: u. so Partiz. Perf. (zu no. II) oft passiv, zB. multa inventa expertaque ex hoc sunt bona, Acc. tr. 681: expertum hoc est, Cato r. r. 157, 10: quantum etc.... nimium saepe expertum habemus, Planc. in Cic. ep. 10, 24, 3: libertatis dulcedine nondum expertā, Liv. 1, 17, 3. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 33, Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 261 u. PAdi. expertus.


http://www.zeno.org/Georges-1913. 1806–1895.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Schlagen Sie auch in anderen Wörterbüchern nach:

  • experience — The feeling of emotions and sensations, as opposed to thinking; involvement in what is happening rather than abstract reflection on an event or interpersonal encounter. [L. experientia, fr. experior, to try] corrective emotional e. reexposure… …   Medical dictionary

  • experiment — 1. A study in which the investigator intentionally alters one or more factors under controlled conditions in order to study the effects of doing so. 2. In nuclear magnetic resonance, the term applied to a pulse sequence. [L. experimentum, fr.… …   Medical dictionary

  • péril — [ peril ] n. m. • 1080; « malheur » 980; lat. periculum « épreuve, danger » 1 ♦ Littér. État, situation où l on court de grands risques; ce qui menace la sûreté, l existence. ⇒ danger. « Que serait le courage loin du péril et la pitié sans la… …   Encyclopédie Universelle

  • ՀՄԱՅԵՄ — (եցի.) NBH 2 0104 Chronological Sequence: Unknown date, 13c ն. οἱωνίζομαι, μαντεύομαι opinor, auguror, divinor, praestigior, experior, vaticinor. Որպէս թէ Հմուտ կամ իմացօղ հանդերձելոց զինքն ցուցանել. գուշակել ստութեամբ եւ ճարտարութեամբ. դիւթել.… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ՋԱՆԱՄ — (ացայ կամ ացի, նա՛ կամ ացի՛ր.) NBH 2 0670 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 10c, 12c չ. κοπιάω, πονέω laboro, fatigor πειράω conor, nitor, tento, experior ἁγωνίζομαι certo եւն. Ջան դնել. փոյթ տանել. դուն գործել. աշխատիլ.… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ՓՈՐՁ — (ոյ, կամ ի.) NBH 2 0955 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 8c, 10c, 11c, 12c, 13c, 14c գ. (լծ. եւ յն. եւ լտ. ). πεῖρα experimentum δοκίμιον, δοκιμή probatio, exploratio, experientia. տե՛ս եւ ՓՈՐՁՈՒԹԻՒՆ. πειρασμός tentatio …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ՓՈՐՁԵՄ — (եցի.) NBH 2 0956 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c ն. (լծ. յն. փիրազօ. լտ. էքսփէրիօր, եւ այլն.). πειράζω, πειράω tento, experior. Ի փորձ մատուցանել զոք կամ զիմն. կրթել, մարզել. մանաւանդ՝ զննել եւ լրտեսել արտաքին իրօք… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ՓՈՐՁԻՄ — (ձեցայ.) NBH 2 0956 Chronological Sequence: Unknown date, 6c, 10c, 12c, 13c հ. ձ. ըստ յն. ոճոյ. πειράζομαι, πειράομαι aggredior, conor, nitor, tento, experior. Ձեռնարկել յիրս ինչ. բուռն հարկանել. ջանալ. դուն գործել. հնարիչ. *Փորձի զժողովուրդն… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • Expertise — ekspertizė statusas T sritis Kūno kultūra ir sportas apibrėžtis Klausimo, reikalaujančio tam tikrų specialių žinių, tyrimas ir sprendimas. Ekspertizę atlieka specialistai, ekspertai. kilmė lot. experior – išmėginti, sužinoti atitikmenys: angl.… …   Sporto terminų žodynas

  • ekspertizė — statusas T sritis Kūno kultūra ir sportas apibrėžtis Klausimo, reikalaujančio tam tikrų specialių žinių, tyrimas ir sprendimas. Ekspertizę atlieka specialistai, ekspertai. kilmė lot. experior – išmėginti, sužinoti atitikmenys: angl. examination;… …   Sporto terminų žodynas

  • examination — ekspertizė statusas T sritis Kūno kultūra ir sportas apibrėžtis Klausimo, reikalaujančio tam tikrų specialių žinių, tyrimas ir sprendimas. Ekspertizę atlieka specialistai, ekspertai. kilmė lot. experior – išmėginti, sužinoti atitikmenys: angl.… …   Sporto terminų žodynas

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”